「こんなに分かりやすいラテン語講座があったのか!」

らくらくラテン語入門

第17回 名詞のU型格変化

SALVETE! UT VALETIS? Justusです。

前回までやっていた

  • bonum diem
  • bonum vesperum
  • bonam noctem

という挨拶の文法的な分析も、一通り終わりました。

さて、気づいてみると、名詞の格変化(declinatio)のパターンも、とうとうあと一つになりました!

これまで、O型、A型、I型、子音型、E型をやってきましたね。残っているのは、U型というパターンです。

これで、一通り名詞の格変化のパターンを、マスターしたことになりますから、張り切っていきましょう。

U型の名詞も、割と数が多いので、重要な格変化のパターンです。

それでは、一つ問題です。次の語を格変化させてみてください:

  • manus(手)
  • aspectus(容貌)
  • luxus(贅沢)
  • sexus(性)
  • usus(使用)

ここで、

「やった! O型だ! 楽勝楽勝♪」

と思って、

manus - mani - mano - manum - mano

とやってはいけません。実は、今挙げた語は、すべて、U型という格変化のパターンをします。U型の格変化のパターンは、次の通りです:

  • manus - manus - manui - manum - manu
  • aspectus - aspectus - aspectui - aspectum - aspectu
  • luxus - luxus - luxui - luxum - luxu
  • sexus - sexus - sexui - sexum - sexu
  • usus - usus - usui - usum - usu

与格は、iが落ちて奪格と同じ形になることもありますが(manu、aspectu、luxu等)、さしあたりiのついた上のパターンで覚えてください。

書かれている限りでは、U型では主格と属格が同じに見えますが、実際に発音するときには、主格で短音、属格で長音になります。まあ、長音といっても、日本語の感覚で「ウー」と伸ばしてしまうと、余りに長すぎておかしくなりますので、余り気にしなくていいです。

ちなみに、初心者用のテキストでは、親切に長音符をつけてくれているものも結構ありますが、本来の羅文には長音符などありませんから、私たちも、長音符なしで慣れておいたほうが、あとあと有利です。

そして、主格の語尾が同じO型とU型を、どうやって見分ければよいのかというと、属格で見分けます。

  • O型は:-us, -i
  • U型は:-us, -u

ここでも、属格は大活躍ですね。なぜ辞書には、主格と属格を並べて書くのかがよくわかりますね。

それでは、もうちょっと、練習してみましょう。今度は形容詞をつけてやってみましょう。形容詞のほうは、OA型の格変化をするので、気をつけてくださいね。それでは、格変化させてみてください(性は形容詞から分かりますね):

  1. manus pulchra(美しい手)
  2. aspectus formosus(美しい容貌)
  3. luxus corruptus(堕落した放埓)
  4. sexus ambiguus(両性的なこと)
  5. usus cotidianus(毎日使うこと)

・・・

いかがでしたか?

答えはこちらです:

  1. manus pulchra - manus pulchrae - manui pulchrae - manum pulchram - manu pulchra
  2. aspectus formosus - aspectus formosi - aspectui formoso - aspectum formosum - aspectu formoso
  3. luxus corruptus - luxus corrupti - luxui corrupto - luxum corruptum - luxu corrupto
  4. sexus ambiguus - sexus ambigui - sexui ambiguo - sexum ambiguum - sexu ambiguo
  5. usus cotidianus - usus cotidiani - usui cotidiano - usum cotidianum - usu cotidiano

いうまでもなく、性は、manusが女性、その他はすべて男性です。

面倒だなあと思われるかもしれませんが、実は、文章を読んでいる場合、形容詞がついていたほうが、かえって有難かったりします。というのも、名詞だけの場合、同じ形をしていてどの格か分からないということが起こりますが、形容詞がついていると、名詞・形容詞の組み合わせで格が判断できるので、格の判断が容易になります。

例えば、manusだけでは主格か属格か分かりませんが、

manus pulchrae

となっていれば属格だと特定できます(主格はmanus pulchra)。

また、与格では語尾のiが消えることがあるので、manuだけでは与格か奪格か判断が難しいですが、

manu pulchra

となっていれば、奪格だと特定できます(与格ならmanu pulchrae)。

第17回 まとめ

  • U型格変化:-us / -us / -ui / -um / -u
    • manus - manus - manui - manum - manu
    • aspectus - aspectus - aspectui - aspectum - aspectu
    • luxus - luxus - luxui - luxum - luxu
    • sexus - sexus - sexui - sexum - sexu
    • usus - usus - usui - usum - usu

名詞格変化の総まとめ

  • O型男性・女性:-us / -i / -o/ -um / -o
    • Justus - Justi - Justo - Justum - Justo
    • oculus - oculi - oculo - oculum - oculo
    • medicus - medici - medico - medicum - medico
  • O型の変種:- / -i / -o / -um / -o
    • vesper - vesperi - vespero - vesperum - vespero
    • vir - viri - viro - virum - viro
    • liber - libri - libro - librum - libro
    • faber - fabri - fabro - fabrum - fabro
  • O型中性:-um / -i / -o / -um / -o
    • iaponium - iaponii - iaponio - iaponium - iaponio
    • darmstadtium - darmstatii - darmstadtio - darmstadtium - darmstadtio
    • Luxemburgum - Luxemburgi - Luxemburgo - Luxemburgum - Luxemburgo
    • tergum - tergi - tergo - tergum - tergo
    • bellum - belli - bello - bellum - bello
    • studium - studii - studio - studium - studio
  • A型:-a / -ae / -ae / -am / -a
    • Iulia - Iuliae - Iuliae - Iuliam - Iulia
    • Iaponia - Iaponiae - Iaponiae - Iaponiam - Iaponia
    • Caledonia - Caledoniae - Caledoniae - Caledoniam - Caledonia
    • Germania - Germaniae - Germaniae - Germaniam - Germania
    • lingua - linguae - linguae - linguam - lingua
    • medica - medicae - medicae - medicam - madica
  • I型:-s / -is / -i / -em / -e
    • nox - noctis - nocti - noctem - nocte
    • urbs - urbis - urbi - urbem - urbe
  • 子音型:-s / -is / -i / -em / -e
    • pax - pacis - paci - pacem - pace
    • rex - regis - regi - regem - rege
  • E型:-es / -ei / -ei / -em / -e
    • dies - diei - diei - diem - die
    • res - rei - rei - rem - re
    • fides - fidei - fidei - fidem - fide
    • facies - faciei - faciei - fariem - facie
  • U型:-us / -us / -ui / -um / -u
    • manus - manus - manui - manum - manu
    • aspectus - aspectus - aspectui - aspectum - aspectu
    • luxus - luxus - luxui - luxum - luxu
    • sexus - sexus - sexui - sexum - sexu
    • usus - usus - usui - usum - usu

こうやって改めて見てみると、だいぶんいろいろな格変化ができるようになりましたね。自分の成長に拍手してみましょう!(パチパチ)

それではまた次回。VALETE!

前へ | トップへ | 次へ

らくらくラテン語入門

1. 挨拶(1)、名前の訊き方
2. 発音
3. 自己紹介
4. 名詞の格―主格、奪格(1)
5. 奪格(2)、動詞の活用―現在時制(1)
6. 対格、動詞の活用―現在時制(2)
7. 奪格(3)
8. 与格
9. 属格
10. 格の用法(まとめ)と名詞のOA型格変化
11. 形容詞のOA型格変化
12. 動詞の活用―現在時制(まとめ)
13. 挨拶(2)
14. 名詞のI型・子音型格変化
15. 名詞のE型格変化
16. 名詞のO型格変化の変種
17. 名詞のU型格変化
18. 呼格
19. 格変化のパターン・性・格の見分け方
20. 複数の格変化(1)
20. 複数の格変化(2)

らくらくガリア戦記

0. 序論
1. 第一段
2. 第二段
3. 第三段
4. 第四段
5. 第五段
6. 第六段
7. 第七段
8. 第八段
9. 第九段
10. 第十段

メルマガ

1. メールマガジン情報
2. メールマガジン関連リンク

メルマガ登録

メールアドレスを入力(半角)

図書案内(書肆リンク)

1. 外国語上達法
2. ピーター流外国語習得術
3. はじめてのラテン語
4. CDエクスプレス ラテン語
5. 現代ラテン語会話―カペラーヌス先生の楽しいラテン語会話教室
6. ラテン広文典 復刊決定!
7. ラテン語練習問題集
8. 羅和辞典
9. 古典ラテン語辞典
10. Wheelock's Latin
11. PONS学習羅独辞典
12. ラテン語版ハリー・ポッター
13. ラテン語版星の王子さま